Bert Hellinger ve Aile Dizimi

Hasibe Sağlam

MYK Belgeli Profesyonel Koç-PCC, ThetaHealer ve Aile Dizimi Uygulayıcısı

Aile dizimi olarak bilinen terapötik yöntemi ilk kez ortaya atan psikoterapist Anton Bert Hellinger 1925 yılında Almanya’da doğdu. Ailesi sıkı bir katolik inancına sahipti ve Hitlerin Nasyonel Sosyalizmine uzak duruyorlardı. Hellinger on yaşındayken, Cizvit Tarikatı tarafından yönetilen bir Katolik manastır okuluna gönderildi. Manastırda eğitimini tamamladıktan sonra misyoner olarak Güney Afrika’ya görevlendirildi.

Güney Afrika’daki Yerel Hitler Gençlik Örgütü, genç Anton’u içlerine almak istemişlerse de bunda başarılı olamamışlardı. Bu nedenle Anton Hellinger Alman Hükümeti tarafından ‘Halk Düşmanı Olduğundan Şüphelenilen’ bir kişi olarak sınıflandırılmıştı.

1942’de Alman ordusuna askere alınan Hellinger, batı cephesinde savaşa katıldı. 1945’te yakalandı ve Belçika’daki bir esir kampına alındı. Hellinger, savaş esiri kampına gönderildi. Esir kapından kaçan Anton Almanya’ya geri döner dönmez Cizvitlere tekrar katıldı. Burada dini bir ad olan Suitbert adına atfen “Bert” adını aldı. Bu arada rahip olarak atanabilmek için Wüzburg Üniversitesi’nde felsefe ve teoloji eğitimi almaya başladı.

1950’lerin başında, misyoner olarak Zulu kabilesinden görevlendirilmek üzere tekrar Güney Afrika’ya gönderildi. Orada Pietermaritzburg Üniversitesi’nde ve Güney Afrika Üniversitesi’nde eğitimine devam etti. Lisans diplomasını aldıktan sonra devlet liselerinde öğretmenlik yapabilmek için Üniversite Formasyon Eğitimi Diplomasını da aldı.

Hellinger 16 yıl boyunca Güney Afrika’da Zulu kabilesinin içinde yaşadı. Bu yıllarda papaz, öğretmen ve son olarak da büyük bir okulun müdürü olarak görev yaptı. Ayrıca 150 okulun bulunduğu piskoposluk bölgesinin tamamının idari sorumluluğu da kendisine aitti. Güney Afrika’nın yerel kabile dili Zulu dilini akıcı bir şekilde konuşmaya başlayan ve Zulu ritüellerine katılan Hellinger, Zulu kabilesinin takdirini kazanmıştı.

1960 larda Güney Afrika Anglikan Kilisesi din adamlarının öncülük ettiği Grup Dinamikleri eğitimlerine katılan Bert Hellinger bu sıralarda kendi içinde Katolik inancını sorgulamaya başlamıştı. Grup dinamiği, bir sosyal grup içinde veya sosyal gruplar arasında meydana gelen davranışlar ve psikolojik süreçler sistemini inceleyen bir yaklaşımdı.

Bert Hellinger burada fenomenoljiye ilgi duymaya başladı. Psikolojinin bir alt disiplini olarak öznel deneyimlerin bilimsel olarak incelenmesini ifade eden fenomenoloji Hellinger’in oldukça dikkatini çekmişti. Onun bakış açısına göre, Anglikan Kilisesi eğitmenleri fenomenolojik bir yönelimle çalışıyorlardı; niyet olmadan, korkmadan, önyargılar olmadan, yalnızca görünene güvenerek, mevcut tüm çeşitlilik içerisinde esas olanın farkına varmakla ilgileniyorlardı. Bert Hellinger fenomenolojik yöntemin karşıt fikirler arasında karşılıklı saygı yoluyla uzlaşmasının mümkün olduğunu göstermesinden derinden etkilendi.

Hellinger, eğitmenlerden birinin gruba şu soruyu sorduğunu anlatır: “Sizin için hangisi daha önemli, idealleriniz mi yoksa insanlar mı? Diğeriniz için hangisini feda edersiniz?” Bu onun için yalnızca felsefi bir bilmece değildi. Nazi rejiminin idealler uğruna insanları nasıl feda ettiği konusunda son derece duyarlıydı. Kendisi şöyle dedi: “Bu soru bir bakıma hayatımı değiştirdi. O günden bu yana tüm çalışmalarımı insanlara yönelik temel bir yönelim şekillendirdi.“

Bert Hellinger, rahiplikten ayrıldıktan sonra ilk eşi Herta ile tanıştı ve Almanya’ya döndükten kısa bir süre sonra evlendi. 1970’lerin başında Viyana’da, Viyana Derinlik Psikolojisi Derneğinde klasik psikanaliz kursunda eğitim alarak birkaç yıl geçirdi. Ardından Münih Psikanaliz Eğitim Enstitüsü eğitimini tamamladı ve meslek birliğinin uygulamalı üyesi olarak kabul edildi.

1973 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ne giderek Arthur Janov’un yanında 9 ay eğitim aldı. Hellinger’in yaklaşımını şekillendiren birçok önemli etken vardı. Bunlardan en önemlilerinden biri Eric Berne ve Transaksiyonel Analiz’di.

Hellinger, 70 yaşına yaklaştığında ne içgörüsünü ve yaklaşımını belgelemiş ne de öğrencilerini kendi yöntemlerini sürdürmeleri için eğitmişti. Alman psikiyatrist Gunthard Weber ile bir dizi atölye transkriptini kaydetmesi ve düzenlemesi için anlaştı. Weber’in kitabı 1993 yılında Zweierlei Glück [Kaprisli İyi Şans; diğer adıyla İkinci Şans] adıyla basıldı ve 2017 yılında kitabın 18. baskısı çıktı.

Hellinger, 2018 itibarıyla 90’dan fazla kitap yayımladı; bunların 70’i Alman Milli Kütüphanesi’nin kataloğunda listelendi. Yayınlarının yaklaşık yarısı aile dizimi çalışmaları üzerine, yine atölye transkriptleri olan belgesellerden oluşuyor. Diğer yarısı ise onun felsefesini oluşturuyor.

Bert Hellinger, Avrupa, Amerika Birleşik Devletleri, Orta ve Güney Amerika, Rusya, Çin ve Japonya’da konferanslar, atölye çalışmaları ve eğitim kursları vererek çok geniş kitlelere ulaştı, görüşleri ve uygulamaları önemli ölçüde kabul gördü.

Hellinger, 19 Eylül 2019’daki ölümüne kadar ikinci eşi Maria Sophie Hellinger ile birlikte Hellinger Okulu’nu işletti.

Sistemik Aile Dizimi (Family Constellation)

Sistemik Dizimler ve Sistemik Aile Dizimleri (Family Constellations, Systemic Constellations) olarak da bilinen Aile Dizimi, aile sistemleri terapisinin, varoluşsal fenomenolojinin ve Zulu inançlarından esinlenilmiş terapötik bir yöntemdir.

Aile dizimi seansında belirli bir ailede birçok kuşağı kapsayan, tanınmayan bir dinamiği ortaya çıkarmaya ve özneyi temsilciler aracılığıyla gerçek gerçeklikle yüzleşmeye ve kabul etmeye teşvik ederek bu dinamiğin zararlı etkilerini çözmeye çalışılır.

Uygulamalar, katılımcıların orijinal olaydan habersiz olsa bile, ailenin önceki nesillerinde yaşanan travmalardan etkilenebileceğini gösteriyor. Hellinger, doğrudan kişisel deneyimlerden kaynaklanmayan mevcut ve geçmiş sorunlar arasındaki ilişkiyi sistemik karışıklıklar olarak nitelendirmekte. Hellinger’e göre, cinayet, intihar, annenin doğum sırasında ölümü, erken ölüm gibi bir olay yoluyla aileyi etkileyen çözülmemiş travmalar sistemik karışıklıklar olarak ortaya çıkmaktadır. Bu durum bir ebeveynin veya kardeşin, savaş, doğal afet, göç veya istismar gibi durumlarla karşılaşmasında da ortaya çıkabilmektedir.

Fenomenolojik kökenin izi filozoflar Franz Brentano, Edmund Husserl ve Martin Heidegger’e kadar sürülebilir. Bu bakış açısı, bilimsel psikolojinin pozitivist indirgemeci yönelimine zıtlık göstermektedir. Varoluşçu fenomenoloji, zihni, duyguyu ve bilinci onları oluşturan parçalar açısından anlamak yerine, algıyı insan deneyiminin tam panoramasına açar ve bir anlam duygusu yakalamaya çalışır. Aile Dizimi uygulamalarını aile sistemleri psikolojisinden almaktadır. Bu hareketin etkili isimleri arasında psikodramanın kurucusu Jacob Moreno; Nesiller arası sistemik düşüncenin öncüsü Iván Böszörményi-Nagy; Kısa terapi ve hipnoterapinin öncüsü Milton Erickson; Hayat senaryoları kavramını ortaya atan Eric Berne; ve Sistemik Takımyıldızların öncüsü olan aile ağacını geliştiren Virginia Satir gelmekte olup, son yıllarda, dünyanın her yerindeki uygulayıcılar bu alanda çok fazla ilerleme kaydettiler.

Aile Dizimi uygulamaları, gerilimlerin serbest bırakılmasına, duygusal yüklerin hafifletilmesine ve çeşitli sorunların çözülmesine katkıda bulunmak için yerel manevi mistisizmden de yararlanmaktadır. Burada ebeveynlere ve atalara yönelik geleneksel Zulu tutumları ile Avrupalıların tipik tutumları arasındaki farka özellikle dikkat çekmek gerekiyor. Örneğin, Heidegger insanı kendini hiçbir açık mantıksal, ontolojik veya ahlaki yapıya sahip olmayacak şekilde dünyaya atılmış bir varlık kabul ederken, Zulu kültüründen etkilenen bert Hellinger, Heidegger’in anlaşılması zor otantik Benliğinin ayırt edici özelliklerini soğuk bir bilimsel kesinlik iddiası olarak gördü. Geleneksel Zulu halkında ise, yaşamın merkezinin odak noktasında atalar vardır ve bu kişinin bütün hayatını etkilemektedir. Zulu inancında atalar olumlu, yapıcı ve yaratıcı varlıklar olarak kabul edilirler. Atalarla bağlantı, Sistemik Aile Dizimi sürecinin merkezi bir özelliğidir.

“Aile Dizimi” terimi ilk kez Alfred Adler tarafından biraz farklı bir bağlamda, her bireyin kendi aile sisteminin diğer üyelerine ait olduğu ve onlarla ilişki içinde olduğu olgusunu ifade etmek için kullanıldı. Adlerin önermelerinden biri, kişinin travmayı miras alabileceğidir. Bu tanım, 1990’larda Bert Hellinger tarafından geliştirilen Sistemik Aile Dizimini (Family Constellation) de etkilemişitr. Birçok uygulayıcı Aile Dizimi çalışmasını şifanın psikolojik yönleriyle harmanlamaktadır. Diğer bazı uygulayıcılar ise Hellinger’in öğrettiği klasik biçimi korumaktadır. Constellation Yaklaşımı, enerji tıbbı ve bilinç çalışmaları kavramlarını da çalışmalarında birleştirir.

Bir atölye çalışmasında, danışanın kişisel sorunuyla ilgili olarak bir Konstelasyon kurması için danışana rehberlik eden bir kolaylaştırıcı tarafından yönetilir. Genel olarak, her oturumda birkaç üyeye bir Constellation kurma fırsatı verilir. Kısa bir görüşmenin ardından kolaylaştırıcı Constellation’da kimin temsil edileceğini önerir. Bunlar genellikle arayan kişinin temsilcisi, bir veya daha fazla aile üyesi ve bazen de “depresyon” gibi soyut kavramlardır.

Konuyu sunan kişi (veya danışan) gruptan insanlardan Constellation’da temsilci olarak yer almalarını ister. Temsilcileri o anda neyin doğru olduğuna göre düzenler. Arayıcı daha sonra oturur ve gözlemler. Temsilcilerin hareketsiz ve sessiz durmasıyla birkaç dakika geçer. Başlangıçta, psikodramadan farklı olarak temsilciler hareket etmez, poz vermez, diyalog kurmaz veya rol oynamazlar.

Temsilcilerin yerleştirilmesinde ve prosedürün sonraki adımlarında algısal sezgiye vurgu yapılır. Amacın, psikiyatrist Albrecht Mahr’ın Bilme Alanı olarak tanımladığı ve eski biyolog Rupert Sheldrake’in morfik rezonans olduğunu öne sürdüğü şeye uyum sağlamak olduğu iddia edilmektedir. Bilme Alanının, katılımcılara, temsil ettikleri gerçek aile üyelerinin duygularını yansıtan duygu ve hisleri algılamaları ve ifade etmeleri konusunda rehberlik ettiği ileri sürülmektedir; ancak temsili algı (morfik rezonans) bilimsel temeli olan bir kavram değildir. Temsilcilerin, temsil ettikleri kişiler hakkında çok az bilgisi vardır veya hiç yoktur. Bununla birlikte temsilciler genellikle süreci bilgilendirdiği düşünülen duyguları veya fiziksel duyumları deneyimlerler.

Kolaylaştırıcı her bir temsilciden diğerlerine göre nasıl konumlandıklarını kısaca bildirmelerini isteyebilir. Kolaylaştırıcı, danışan ve grup üyeleri, temsilcilerin sahip olduğu mekansal düzenleme ve duygularda altta yatan bir dinamiği algıladıklarına inanabilirler. Çoğu zaman, bir ailede birden fazla neslin yapılandırılmasının, travmaların ilk kurbanlar veya failler öldükten çok sonra bile bilinçsizce yaşayanları etkilemeye devam ettiğini ortaya çıkardığı düşünülür.

Temsilcilerin yeniden konumlandırılması ve sistemin unutulmuş veya aile geçmişinden silinmiş kilit üyelerinin eklenmesiyle sorunun iyileştirici bir çözüme kavuşturulacağı varsayılmaktadır. Her temsilci kendini yerinde hissettiğinde ve diğer temsilciler de aynı fikirde olduğunda, kolaylaştırıcı bir veya iki cümlenin yüksek sesle söylenmesini önerebilir. Temsilciler yeni konumlarından veya cümlelerinden memnun olmadıkları takdirde tekrar hareket edebilir veya farklı bir cümle deneyebilirler. Bunun, soyut bir şekilde, arayan kişinin karşılaştığı sorunların olası bir çözümünü temsil ettiği iddia edilmektedir. Bazen süreç tam bir çözüme ulaşılmadan tamamlanır.

Kolaylaştırıcı, temsilciler arasında şifa kararının alındığını hissettiğinde, arayan kişi “Takımyıldızdaki temsilcisinin yerini almaya” davet edilir. Bu, sözde arayan kişinin yeniden yapılandırılmış bir sistemin parçası olmanın nasıl bir his olduğunu algılamasına olanak tanır. Herkes kendi yerinde kendini rahat hissettiğinde Constellation sona erer.

Hasibe Sağlam

MYK Belgeli Profesyonel Koç-PCC, ThetaHealer ve Aile Dizimi Uygulayıcısı