Ergenlik Dönemi İş Güvenliği ve Koçluk Stratejileri
“Özellikle, özel politika gerektiren gruplar arasında yer alan çırak ve stajyerlere, İSG kapsamında ayrıca dikkat edilmesi gereklidir. Çünkü çırak ve stajyerlik dönemi ergenlik dönemine denk gelir. Ergenlik döneminde olan kişiler, risk alma davranışları sonucunda fiziksel, sosyal ve psikolojik olarak zarar görmeye açıktır.”
ELİF ÖZTÜRK
Yuksel Proje A sınıfı İş Güvenliği Uzmanı MYK Belgeli Koç- Güvenlik Koçu
@elif.safetycoaching
Günümüzde bir kuruluşun başarısı yalnızca bilgi, deneyim, sosyal çevre, finansal performans vb. etkiler ile değil, aynı zamanda çalışanların iş sağlığı ve güvenliği (İSG) bilinci ve alınan proaktif önleyici faaliyetler ile de doğrudan ilişkilendirilmelidir. İSG ile ilgili uygulamaların şirket performansını olumlu yönde etkilediğini yapılan araştırmalarda görüyoruz (Black&Lynch, 2001). İşyerinde güvenlik kültürü oluşturabilmek için çalışanların değerlerine, varsayımlarına, inançlarına hitap edecek güvenlik stratejileri geliştirilmelidir. Bu sürece çalışanların katılımı ve yönetim ile çalışan arasında güvene dayalı bir iletişim kurulması ile sorumluluk ve farkındalık oluşturulur (Koçak vd., 2021). Firmadaki pozitif güvenlik kültürü arttıkça, iş kazası sayısının da o kadar düşük olduğu tespit edilmiştir (Rundmo, 2000), (Kundu vd., 2016). Güvenlik koçluğunda güvensiz davranışların sebepleri incelenerek çalışanların yeni davranış ve beceri geliştirmesi, koçluk yaklaşımının etkisi ile öz farkındalık ve öz sorumluluk kazanarak kendi potansiyellerini keşfetmeleri sağlanır (Wiegand,2007; Whitmore, 2019)
İş sağlığı ve güvenliğinde çırak ve stajyerler dahil tüm çalışanların sosyal, fiziksel, ruhsal açıdan korunmasını sağlayan, kuruluşların sürdürülebilirliğini destekleyerek çalışanlara zarar verebilecek olası riskleri hukuki, teknik, tıbbi ve organizasyonel önlemlerle ortadan kaldırmayı amaçlayan ve bu konuda işyerlerine ciddi yaptırımlar getiren 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile işverenler, mevzuatta bahsi geçen sorumluluklarını yerine getirmekle yükümlüdür.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre işveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğinin sağlanması, bu çerçevede mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, mevcut durumun iyileştirilmesi, izleme, denetleme, uygunsuzlukların giderilmesi, çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanmasından sorumludur. Bu sorumluluklar için, iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi işverene rehberlik yapar.
İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarının etkin şekilde uygulanabilmesi için çalışanlara ilgili sistemin anlatılması, çalışanların bu sistemi içselleştirmesi ve bu sistemde aktif bir rol oynaması sağlanmalıdır. Bu aşamada, güvenlik koçu, davranış odaklı bir yaklaşım sunarak iş güvenliği uzmanlarına, iş sağlığı ve güvenliği kültürü oluşturmasında ve farkındalığın arttırılmasında güçlü bir destek sağlar.
İşyerinde uygulanan güvenlik kuralları, cezalar ve yasaklar güvenlik kültürünün oluşmasında tek başına etkili değildir. İş sağlığı ve güvenliğinde sürdürülebilir başarıyı sağlamak için çalışanların bu uygulamaları öncelik ve zorunluluk olarak görmeyip İSG bilincini içselleştirmeleri, günlük hayatlarına entegre etmeleri önemli bir kriterdir. Çalışan iş sağlığı ve güvenliğini bir değer olarak görürse, sadece kendi güvenliğini değil çalışma arkadaşlarının da güvenliği için sorumluluk alır, bu sorumluluk duygusu ile çalışır ve istekli olur (Fernandez-Muniz vd., 2007; HSA, 2013). Pozitif güvenlik kültürü sürdürülebilirlik, güven, nitelik, yeterlilik, öğrenme, iç değerler ve birbirine bağlılık ile olur. Güvenlik koçluğunun uygulanması ile bunların sürekli beslenmesi ve gelişmesi sağlanır (Whitmore, 2019).
Wiegand’a göre, güvenlik koçluğu, “güvenlikle ilgili davranışı yönlendiren (proaktif) ve motive eden çevresel koşulları anlamak ve manipüle etmek için kişilerarası etkileşimi içeren uygulamalı bir davranış analizi tekniği” olarak tanımlanmıştır (Wiegand,2007). Benzer şekilde, Lehman ve arkadaşlarına göre, güvenlik koçluğu, “güvenli davranışları desteklemek ve işyerindeki riskli davranışlar hakkında yapıcı geri bildirim sağlamak için bir gözlem ve geri bildirim süreci” olarak tanımlanır [Lehman vd., 2004]. Bu yaklaşımlara göre, güvenlik koçluğu, çalışanlarla etkileşim kurarak, çalışanların kendilerini ve çalışma ortamlarını daha yakından gözlemlemelerini, iletişim becerisi geliştirmelerini, güvenlik risklerini fark etmelerini ve bu risklere karşı bilinçli bir tutum geliştirmelerini sağlayarak iş yerinde sürdürülebilir ve pozitif güvenlik kültürünün oluşmasına katkıda bulunur. Ayrıca güvensiz davranışların etkilerini tartışarak farkındalığın arttırılmasına, riskli davranışı azaltmak için geribildirim sağlayarak olumsuz koşulların değişmesine çalışır (Wiegand,2007)
İşyerlerindeki güvenlik koçluğu çalışmaları insan kaynakları bilgisi dahilinde, çalışan bilgi ve onayı ile yapılmalıdır. Bu uygulamalar yapılırken yaşam koçluğu, NLP, takım koçluğu, lider koçluğu vb. tekniklerinden faydalanılabilir.
İşyerinde, farklı disiplinlerde görev alan ve dolayısıyla farklı iş sağlığı ve güvenliği riskleri ile karşılaşan çırak ve stajyerlerde dahil olmak üzere birçok çalışan bulunur. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, tüm çalışanlara faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. Özellikle, özel politika gerektiren gruplar arasında yer alan çırak ve stajyerlere, İSG kapsamında ayrıca dikkat edilmesi gereklidir. Çünkü, çırak ve stajyerlik dönemi ergenlik dönemine denk gelir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, 10-19 yaş arasını ergenlik dönemi, 15-24 yaş arasını gençlik dönemi ve 10-24 yaş arasını ise genç insanlar olarak tanımlanır (WHO, 2020). Burada bahsedilen ergenlik döneminde olan kişiler, risk alma davranışları sonucunda fiziksel, sosyal ve psikolojik olarak zarar görmeye açıktır. Özellikle, akran ilişkileri zayıf olduğu belirtilen ergenlik dönemindeki kişilerin, daha fazla risk alma davranışı gösterdikleri araştırmalarla kanıtlanmıştır (Uludağlı vd, 2009). Olumlu davranış değişikliği sağlayan akran baskısı sonucunda, çalışanlar bir gruba ait olabilmek ve uyum sağlayabilmek için güvenli davranış sergiler (Cooper, 2001).
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda bahsi geçen ergenlik dönemindeki stajyer ve çıraklar, iş ortamlarına uyum sağlama, işyerinde çalışanlar ile iletişim kurma ve iş baskısıyla başa çıkma süreçlerinde zorlanabilirler. Bu nedenle, stajyer ve çıraklar kendilerine sözlü ve yazılı olarak sunulan İSG eğitim, talimat ve kurallarını etkin olarak uygulayamazlar. Bu durum, onları işyerinde fiziksel, kimyasal, biyolojik ve psikososyal tehlikelere maruz bırakarak, görevli olduğu faaliyet konusu özelinde, ramak kala veya iş kazası yaşamalarına sebep olur. Burada bahsedilen, psikososyal riskler, çalışanların zihinsel ve duygusal sağlığını olumsuz etkileyen işyeri faktörleridir. Bu riskler arasında yüksek iş yükü, düşük iş kontrolü, işyeri şiddeti, taciz ve yetersiz sosyal destek bulunur. İş- yaşam stresi ve zayıf güvenlik iletişimi gibi faktörler, çalışanların sağlık ve güvenliği üzerinde olumsuz etkilere sahiptir (Chirico vd., 2019).
Güvenlik koçu, çırak ve stajyer dahil tüm çalışanlar ile mevcut iş uygulamalarını değerlendirir, kök neden analizini yapar, çözümler üzerine görüşür ve çalışanların sorumluluk alarak farkındalık kazanmalarında yol arkadaşlığı yapar. Görülmektedir ki güvenlik koçları, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin yanı sıra iş- yaşam dengesine yönelik olumlu davranışları da gözeterek işyerinde pozitif güvenlik kültürünün ve çalışan performansının artmasına etki eder.
Özetle, güvenlik koçluğu, gözlem ve geribildirimler sonucunda, çalışana öz farkındalık ve öz sorumluluk oluşturarak iş sağlığı ve güvenliği çalışmalarının etkinliğini arttırır ve stajyer/ çırakların kendilerini iş yerinde daha güvende hissetmelerini sağlar. Güvenlik koçlarının bu yaklaşımı, çırak ve stajyerlerin, işyerlerinde sadece mevcut sağlık ve güvenlik önlemlerine ve şirket kurallarına bağlı çalışmasını değil, işyerine kolay uyum sağlamasını, çalışanlar ve yöneticiler ile olan ilişkisini geliştirmesini, sağlık ve güvenlik konusunda proaktif olmasını ve hem risk farkındalıklarını hem de güvenli davranışlar geliştirme süreçlerini desteklemektedir. Böylece, çırak ve stajyerler mevcut çalışma ortamlarında ve sonraki iş yaşantılarında uzun vadeli olarak güvenlik kültürüne katkıda bulunur.
Güvenlik koçluğu sayesinde tüm çalışanlar potansiyelini açığa çıkararak sadece fiziksel değil aynı zamanda ruhsal güvenliklerini de korur ve böylece daha güvenli ve sağlıklı bir iş ortamı oluşur.
ELİF ÖZTÜRK
Yuksel Proje A sınıfı İş Güvenliği Uzmanı MYK Belgeli Koç- Güvenlik Koçu
Referans Listesi:
1- Black, S. E., & Lynch, L. M. (2001). How to compete: The impact of workplace practices and information technology on productivity. Review of Economics and Statistics, 83(3), 434-445.
2- Koçak, D., (2021). A New Approach in Safety Culture: Safety Coaching. OHS Academy , 4(1), 92-112.
3- Rundmo, T. (2000). Safety climate, attitudes and risk perception in Norsk Hydro. Safety Science, 34(1-3), 47-59.
4- Cooper, D., (2001), Improving Safety Culture: Practical Guide, Londan: Applied Behavioural Sciences.
5- Uludağlı, N.P., Sayıl, M., (2009), Orta ve İleri Ergenlik Döneminde Risk Alma Davranışı: Ebeveyn ve Akranların Rolü, Türk Psikoloji Yazıları, 12 (23), 14-24
6- Lehman, P. K., Geller, E. S. (2004). Behavior analysis and environmental protection: Accomplishments and potential for more, 13, 13-33.
7- Wiegand, D. M., (2007), “Exploring the role of emotional intelligence in behavior-based safety coaching”, Journal of Safety Research, 38, 391–398
8- Fernández-Muñiz B., M.-P. J.-O., (2007), “Safety culture: Analysis of the causal relationships between its key dimensions”, Journal of Safety Research, 38, 627–641.
9- Kundu, S., Yadav, B., & Yadav, A. (2016). Effects of safety climate, safety attitude, and safety performance on firm performance: A study of an automobile firm. International Journal of Business and Management, 11(12), 135-145.
10- Chirico, F., Ferrari, G., & Nucera, G. (2019). Role of occupational health surveillance in psychosocial risk management: Perspectives on worker well-being. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(19), 3656.
11- Whitmore, J., (2019), Performans için Koçluk-Koçluğun ve liderliğin İlkeleri ve Uygulaması, (3. Baskı ), (B. Erol, Çev.), Paloma.
12- World Health Organization (WHO). (2020). Adolescent health and development, retrieved from https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/adolescent-health-and-development
13- Koçak, O., Ak, N., Erdem, S. S., Sinan, M., Younis, M. Z., & Erdoğan, A. (2021). The role of family influence and academic satisfaction on career decision-making self-efficacy and happiness. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(11), 5919.
14- Health & Safety Authority [HSA]., (2013), Behaviour Based Safety Guide.
Koru Coaching Magazine, 8. Sayı, 2024 Ekim
