Deprem ve Beslenme

Almina Meşin, Diyetisyen

İnsanların fiziksel, ruhsal ve ekonomik yönden olumsuz etkilenmesine, normal yaşam düzenlerinin bozulmasına ve birçok can ve mal kaybının gerçekleşmesine neden olan doğa veya insan kaynaklı olaylara afet adı verilmektedir. Afetlerde bireylerin yaşadığı olumsuzlukların azaltılabilmesi için bireylerin ihtiyaçlarının karşılanması gerekmektedir. Karşılanması gereken ihtiyaçlardan birisi de temel bir gereksinim olan beslenme ihtiyacıdır. Beslenme ihtiyacı karşılanırken afet durumunun yarattığı koşullar ve kişilerin fizyolojik özellikleri göz önüne alınmalıdır. Afet durumlarında beslenmenin amacı, afetten etkilenen bireylerin yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenmelerini ve normal yaşantılarındaki beslenme düzenlerine olabildiğince çabuk geri dönebilmelerini sağlamaktır.

Afet Durumlarında Beslenme Hizmeti

Beslenme hizmetinin sağlanacağı dönemde beslenme sorumlusunun gözlemlemesi gereken bazı konular vardır. Bunlar hizmet sağlanacak toplumun beslenme durumu ve genel beslenme, yemek pişirme alışkanlıkları konulardır. Beslenmeyi planlayacak kişinin bu konulara dikkat etmesi ve insanların alışkanlıkları doğrultusunda yemek organizasyonunu sağlaması gerekmektedir. Aksi takdirde bireylerin beslenmesinde aksamalar ve yetersizlikler görülecek, bu durum da sağlık problemlerinin oluşmasına zemin hazırlayacaktır.

Kısa Dönem Beslenme Hizmeti

Bu dönemde afetin psikolojik ve fiziksel etkisi hala devam etmektedir. Bu sebeple ilk aşamada insanların sıcak bir çorba, çay gibi gıdalara ulaşımlarının sağlanması onları psikolojik açıdan rahatlatacaktır. Aynı zamanda bu aşamada temin edilmesi kolay, bozulmaya karşı dayanıklı ve kalori içeriği yüksek besinlerin dağıtımı sağlanmalıdır. Bu gıdaları; ekmek ve diğer tahıl grubu gıdalar, peynir, yoğurt, zeytin, bisküvi, meyve suyu, konserve yiyecekler seklinde sıralayabiliriz. Bu tür gıdaların hem pratik oluşu hem de kolay temin edilebilmeleri nedeniyle beslenme hizmetinin daha kolay ve hızlı gerçekleşmesi sağlanacaktır. İlk asamadan itibaren temiz suya ulaşımlarının sağlanması birçok olumsuz sonuçların dogmasına engel olacaktır. Olabilecek en hızlı şekilde bireylerin içme suyu ve diğer ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla su temini gerçekleştirilmelidir.

Uzun Dönem Beslenme Hizmeti

Bu dönemde toplu beslenmenin yapılmasına ve bunun yanında besin güvenliğine dikkat edilerek yiyecekleri pişirme, hazırlama, depolama, servis etme araçlarının hijyen ve sanitasyonuna dikkat edilmelidir. Afet gibi olağanüstü̈ durumlarda kişi başı enerji gereksinimi ortalama 2100 kkal kadardır. Toplu beslenmelerin dışında bireylerin normal hayatlarına dönmeye başladıkları zamanlarda çeşitli kuru gıdaların dağıtımıyla bireylere kendi yiyeceğini kendi hazırlama olanağı da sağlanır.

Uzun donemde beslenme hizmetinde, kısa donemde beslenme hizmetinde verilen gıdalara ek olarak kuru baklagiller, yumurta, fındık, ceviz ve besin değerinin yüksek olması sebebiyle tahin helvası gibi gıdalar da verilmektedir. Gıda dağıtımı sağlanırken bireylerin yaş, cinsiyet ve sağlık durumlarının dikkate alınmasının yanında bireylerin kültürel özellikleri, gıdaların mevsime uygunluğu ve besinlerin kontamine olmamasına özen gösterilmeli ayrıca yemek yapımı için gerekli olan araç̧ gereçlerin de temini sağlanmalıdır.

Afetlerde Gıda Güveliğinin Sağlanması

Güvenilir gıda; besin değerinde herhangi bir kayıp olmamış̧, kimyasal, biyolojik ve fizyolojik açıdan temiz gıda demektir. Gıda güvenliği sağlıklı ve yeterli beslenmeyi sağlamak için oldukça önemlidir ve besinlerin satın alınması, taşınması, depolanması ve servis edilmesi aşamalarının her birinde gerekli kurallara uyularak sağlanabilir.

Afet gibi olağanüstü durumlarda, toplu beslenmenin yapıldığı dönemlerde herhangi bir gıda güvenliği probleminin olması yaşlıların, hamile kadınların, bağışıklığı düşük kimselerin ve 5 yaş altındaki çocukların, gıda kaynaklı hastalıklar ve ölümler açısından risk altında olmalarına yol açmaktadır. Özellikle akut gastroenteritler sonucunda oluşan dehidratasyon, yaşlılarda ve çocuklarda önemli bir sağlık problemi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Gıda güvenliğinin sağlanmasında gıda teminini sağlayan kişilerin ve toplu beslenmede kullanılan araç gereçlerin temizliklerine dikkat edilmesi gerekmektedir. Aynı zamanda dağıtılacak yemek miktarı belirlenmeli ve ona göre yemek planlanması yapılarak yemek dağıtımının tüketimden hemen önce gerçekleşmesi gerekmektedir. Çiğ sebze ve meyvelerde bulunan pestisit kalıntılarının yok edilmesi için temiz ve hijyenik suda iyice durulanmalarına özen gösterilmelidir. Yiyecekler sinek ve böceklerden iyice korunmalı ve afet sebebiyle kontamine olmuş gıdalar hemen yok edilmelidir. Afet alanlarında çöplerin de birikmesi önlenerek düzenli bir biçimde toplanmaları sağlanmalıdır. Çöp toplama alanlarının gıda dağıtım ve depolama alanlarından en az 1 km ve su kaynaklarından en az 60 metre uzakta olması gerekmektedir.

Almina Meşin, Diyetisyen

Koru Coaching Magazine, 2023 Nisan Sayısı

Kaynak: Başak, Ö. N. E. Y., & AKMAN, K. Afet Durumlarında Beslenme Hizmetleri. Afet ve Risk Dergisi, 5(1), 239-246.